عنوان: اثر تنش خشکی بر برخی از خصوصیات مرفولوژیکی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گل مکزیکی(agastache foeniculum [pursh] kuntze)

کمبود آب و ناکارآمدی روش های استفاده آن از عوامل اصلی محدود کننده توسعه بخش کشاورزی بویژه در نواحی خشک و نیمه خشک محسوب می شود. این در شرایطی است که بیشتر اراضی کشاورزی ایران در این نواحی واقع شده اند و با تنش خشکی روبرو هستند. شرایط مذکور، لزوم مطالعه عکس العمل گیاهان را در برابر شرایط کم آبی مضاعف می گرداند. در این تحقیق عکس العمل گیاه دارویی گل مکزیکی در شرایط تنش آبی بررسی گردید. به این منظور، گیاه گل مکزیکی (agastache foeniculum [pursh] kuntze) تحت تیمارهای رطوبتی آبیاری کامل (100% ظرفیت زراعی)، تنش آبی ملایم (85% ظرفیت زراعی)، تنش آبی متوسط (70% ظرفیت زراعی)، تنش شدید (55% ظرفیت زراعی) و ترکیب این تیمارها در دوره رشد رویشی و زایشی (85-100، 70-100 و 100-85 درصد ظرفیت زراعی) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط مزرعه و گلخانه بررسی گردید. خصوصیات مورفولوژیکی (ارتفاع بوته، طول و تعداد شاخه های جانبی، قطر ساقه، تعداد برگ، سطح برگ، وزن تر و خشک برگ، ساقه و ریشه)، فیزیولوژیکی (پتانسیل آب برگ، میزان نسبی آب برگ، تبادلات گازی، فلوئورسانی کلرفیل و دمای برگ) و بیوشیمیایی (پرولین، قندهای محلول کل، عناصر غذایی، درصد و اجزای اسانس) گیاه مذکور در طول دوره آزمایش مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از این است که تنش خشکی موجب کاهش صفات مورفولوژیکی در شرایط مزرعه و گلخانه می شود. بیشترین عملکرد پیکر رویشی تر و خشک در شرایط مزرعه (سال اول) در تیمار 100-85 و شرایط مزرعه (سال دوم) و شرایط گلخانه در تیمار شاهد مشاهده شد. تنش خشکی موجب کاهش صفات فیزیولوژیکی، از جمله هدایت روزنه ای، نرخ تعرق، فتوسنتز، کارایی فتوسنتز، پتانسیل آب برگ و میزان نسبی آب برگ گردید. صفات دمای برگ، کارایی مصرف آب و کارایی فتوشیمیایی نظام نوری ii تحت تاثیر تنش خشکی قرار نگرفت. همچنین مقدار کلرفیل و عناصر نیتروژن، کلسیم و منیزیم در شرایط تنش خشکی، کاهش یافت، در حالیکه پرولین و قندهای محلول افزایش یافتند. متیل کاویکول و لیمونن، اجزای اصلی اسانس گل مکزیکی را تشکیل داده و تحت تاثیر تنش خشکی قرار نگرفتند. بیشترین عملکرد اسانس در شرایط مزرعه (سال اول) در تیمار 100-85 و شرایط مزرعه (سال دوم) و شرایط گلخانه در تیمار 100 درصد ظرفیت زراعی مشاهده گردید. به طور کلی، در شرایط کمبود آب، تیمار 55 و 100-85 درصد ظرفیت زراعی به ترتیب برای کشت مزرعه و گلخانه توصیه می گردد.